Οι αποφασεις του ΣτΕ (Α)
Ορισμένα ζητήματα που προκύπτουν από τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ για το ασφαλιστικό και τη συνταγματικότητα του νόμου 4387/2016
Δίνουμε ορισμένα βασικά στοιχεία για τα ζητήματα τις διαμόρφωσης των συντάξεων, την αναδρομικότητα λόγω διορθώσεων παρανομιών που έγιναν μετά την ψήφιση και εφαρμογή των αντισυνταξιουχικών νόμων, καθώς και τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ.
Μετά τη δημοσίευση των τριών αποφάσεων του ΣτΕ, από την κυβέρνηση, ΜΜΕ σε συνδυασμό με μεγολοδικηγορικά γραφεία, έχει στηθεί μια τεράστια καμπάνια αποπροσανατολισμού με μισές αλήθειες και ψέματα, που κυρίως εστιάζονται στην απόδοση αναδρομικών από διάφορες παράνομες παρακρατήσεις, που έχουν γίνει στις κύριες και επικουρικές συντάξεις. Όλη η εκστρατεία στοχεύει στον αποπροσανατολισμό από τα νέα αντεργατικά μέτρα, που φέρνει για ψήφιση η κυβέρνηση και στην καλλιέργεια ψεύτικων προσδοκιών και αυταπατών στους συνταξιούχους. Κρύβουν την ουσία των πολιτικών των κυβερνήσεων -και της σημερινής- που είναι ο σφαγιασμός του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος, επιμελώς αποσιωπάται ότι η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε νέο ασφαλιστικό νόμο με βάση τους τρεις πυλώνες και την ιδιωτικοποίηση κυρίως της επικουρικής σύνταξης και έπονται και οι κύριες συντάξεις.
Δίνουμε ορισμένα βασικά στοιχεία για τα ζητήματα τις διαμόρφωσης των συντάξεων, την αναδρομικότητα λόγω διορθώσεων παρανομιών που έγιναν μετά την ψήφιση και εφαρμογή των αντισυνταξιουχικών νόμων, καθώς και τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ.
Μετά τη δημοσίευση των τριών αποφάσεων του ΣτΕ, από την κυβέρνηση, ΜΜΕ σε συνδυασμό με μεγολοδικηγορικά γραφεία, έχει στηθεί μια τεράστια καμπάνια αποπροσανατολισμού με μισές αλήθειες και ψέματα, που κυρίως εστιάζονται στην απόδοση αναδρομικών από διάφορες παράνομες παρακρατήσεις, που έχουν γίνει στις κύριες και επικουρικές συντάξεις. Όλη η εκστρατεία στοχεύει στον αποπροσανατολισμό από τα νέα αντεργατικά μέτρα, που φέρνει για ψήφιση η κυβέρνηση και στην καλλιέργεια ψεύτικων προσδοκιών και αυταπατών στους συνταξιούχους. Κρύβουν την ουσία των πολιτικών των κυβερνήσεων -και της σημερινής- που είναι ο σφαγιασμός του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος, επιμελώς αποσιωπάται ότι η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε νέο ασφαλιστικό νόμο με βάση τους τρεις πυλώνες και την ιδιωτικοποίηση κυρίως της επικουρικής σύνταξης και έπονται και οι κύριες συντάξεις.
Πώς έχουν τα πράγματα μετά από τις τελευταίες αποφάσεις (δημοσιεύτηκαν οι συμπεριλήψεις) του ΣτΕ για μια σειρά ζητήματα που αφορούν τον νόμο Κατρούγκαλου 4687/16 (θα δούμε πιο αναλυτικά την ολοκληρωμένη απόφαση του ΣτΕ). Ωστόσο η περίληψη αυτών των αποφάσεων, που έχουν εφαρμογή από 4/10/2019, δίνει την ουσία των θεμάτων για τα οποία το ΣτΕ αποφάσισε και κρίνει τα παρακάτω ζητήματα ως εξής:
1. Θεωρεί συνταγματική την ίδρυση του ΕΦΚΑ (δεν εξαιρείται το δημόσιο), όπως διεκδικούσε η Ομοσπονδία Συντ/χων του Δημοσίου κ.α. Άρα η βασική δομή του νόμου για την ενοποίηση όλων των ασφαλιστικών ταμείων ως βασικό εργαλείο του συστήματος για την «αναμόρφωση» του ασφαλιστικού, στην βάση των απαιτήσεων ΕΕ και κεφαλαίου γίνεται δεκτή.
2. Δέχεται ότι όλοι οι συνταξιούχοι παλιοί – νέοι – μελλοντικοί υπάγονται στο ν.4387/2016, δεν υπάρχει για τους πριν ή μετά το 1993 καμιά διάκριση ή διαφορά.
3. Συνταγματική κρίθηκε με ψήφους 13 υπέρ και 12 κατά η διάταξη, που ορίζει ως βάση επανυπολογισμού των κύριων συντάξεων το ύψος, στο οποίο αυτές είχαν διαμορφωθεί μετά τις περικοπές των προηγούμενων νόμων, την 31/12/2014, διότι υπήρξε κατά την επεξεργασία του ν. 4387/16 επαρκής αναλογιστική μελέτη. Πρόκειται για σημαντικότατες αποφάσεις, γιατί ουσιαστικά το δικαστήριο θεωρεί συνταγματικές όλες τις περικοπές, που έχουν γίνει στις κύριες συντάξεις αλλά και τον επανυπολογισμό τους, που όρισε ό νόμος Κατρούγκαλου.
Ένα παράδειγμα για το πώς έχει διαμορφωθεί σήμερα η κατάσταση στις κύριες και επικουρικές συντάξεις μετά τις περικοπές και τον επανυπολογισμό τους, που προκύπτει πριν αλλά και μετά από τον νόμο Κατρούγκαλου:
2. Δέχεται ότι όλοι οι συνταξιούχοι παλιοί – νέοι – μελλοντικοί υπάγονται στο ν.4387/2016, δεν υπάρχει για τους πριν ή μετά το 1993 καμιά διάκριση ή διαφορά.
3. Συνταγματική κρίθηκε με ψήφους 13 υπέρ και 12 κατά η διάταξη, που ορίζει ως βάση επανυπολογισμού των κύριων συντάξεων το ύψος, στο οποίο αυτές είχαν διαμορφωθεί μετά τις περικοπές των προηγούμενων νόμων, την 31/12/2014, διότι υπήρξε κατά την επεξεργασία του ν. 4387/16 επαρκής αναλογιστική μελέτη. Πρόκειται για σημαντικότατες αποφάσεις, γιατί ουσιαστικά το δικαστήριο θεωρεί συνταγματικές όλες τις περικοπές, που έχουν γίνει στις κύριες συντάξεις αλλά και τον επανυπολογισμό τους, που όρισε ό νόμος Κατρούγκαλου.
Ένα παράδειγμα για το πώς έχει διαμορφωθεί σήμερα η κατάσταση στις κύριες και επικουρικές συντάξεις μετά τις περικοπές και τον επανυπολογισμό τους, που προκύπτει πριν αλλά και μετά από τον νόμο Κατρούγκαλου:
ένας συνταξιούχος που βγήκε στην σύνταξη πριν από την κρίση, και συμπλήρωνε όλες τις προϋποθέσεις με βαριά-ανθυγιεινά, έπαιρνε συνολικά κύρια και επικουρική σύνταξη με 14 μισθούς τον χρόνο περίπου 35.000 ευρώ μικτά. Σήμερα με τις περικοπές που του έγιναν πριν τον νόμο Κατρούγκαλου με 12 μισθούς τον χρόνο παίρνει σύνολο κύριας και επικουρικής περί- που 17.000 ευρώ τον χρόνο.
Ακόμη η κύρια σύνταξή του περικόπτεται κατά το ποσό της προσωπικής διαφοράς, που όμως, με βάση την απόφαση της προηγούμενης κυβέρνησης δεν καταργείται, με αποτέλεσμα το σύνολο του ποσού που παίρνει σαν μηνιάτικες αποδοχές να παραμένει το ίδιο. Όμως στην προσωπική διαφορά (που αναγράφεται και διευκρινίζεται σε ξεχωριστή θέση στο εκκαθαριστικό του σημείωμα) θα ενσωματώνεται κάθε αύξηση της σύνταξης, που πιθανόν δοθεί στο μέλλον (δηλαδή στην πράξη δεν θα δίνεται η αύξηση), μέχρις ότου εξισωθεί το άθροισμα προσωπικής διαφοράς και σύνταξης του παλιού συνταξιούχου με τις συντάξεις όσων βγουν στη σύνταξη από 1.1.19.
Αυτό σημαίνει ότι για όλους τους νέους συνταξιούχους, που θα βγαίνουν στην σύνταξη από την 1.1.19, οι συντάξιμες αποδοχές τους θα έχουν νέα μείωση, που στις μεγαλύτερες συντάξεις θα φθάνει και τα 250 ευρώ το μήνα και από εκεί και κάτω θα διαβαθμίζεται. Ειδικά για τους συνταξιούχους του ΟΑΕΕ το ποσό αυτό θα είναι κατά 220 ευρώ μεγαλύτερο, γιατί αυτή η κατηγορία συνταξιούχων είχαν από παλιότερα ένα μπόνους από 220 ευρώ πάνω από τους άλλους συνταξιούχους, που τους αποδίδονταν με προεδρικό διάταγμα. Ήδη στα εκκαθαριστικά τους η προσωπική διαφορά είναι μέχρι 420 ευρώ.
4. Αντισυνταγματική κρίθηκε η περικοπή που έγινε σε όσους συνταξιούχους είχαν άθροισμα 1300 ευρώ μικτά κύριας και επικουρικής. Αυτό αφορά 260.000 επικουρικές διότι δεν προηγήθηκε αναλογιστική μελέτη. Κατά συνέπεια θεωρείται άκυρος ο τρόπος υπολογισμού των επικουρικών για τους νυν και τους μελλοντικούς συνταξιούχους. Έτσι πρέπει να υπάρξει αναλογιστική μελέτη και με βάση αυτή η κυβέρνηση να εκδώσει νέο νόμο.
4. Αντισυνταγματική κρίθηκε η περικοπή που έγινε σε όσους συνταξιούχους είχαν άθροισμα 1300 ευρώ μικτά κύριας και επικουρικής. Αυτό αφορά 260.000 επικουρικές διότι δεν προηγήθηκε αναλογιστική μελέτη. Κατά συνέπεια θεωρείται άκυρος ο τρόπος υπολογισμού των επικουρικών για τους νυν και τους μελλοντικούς συνταξιούχους. Έτσι πρέπει να υπάρξει αναλογιστική μελέτη και με βάση αυτή η κυβέρνηση να εκδώσει νέο νόμο.
Πιο αναλυτικά για το τι έχει γίνει εδώ: Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ μετά την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου έκανε επανυπολογισμό στις επικουρικές. Τι έκανε συγκεκριμένα; Πήρε από τις μεγαλύτερες επικουρικές συντάξεις χρήματα και με αυτή την εσωτερική ανακατανομή, (από αυτούς που είχαν άθροισμα κύριας και επικουρικής πάνω από 1300 ευρώ) κάλυψε τα ελλείμματα του επικουρικού (ΕΤΕΑΕΠ), που το 2019 θα έχει πλεόνασμα 100 εκατομμύρια ευρώ. Άφησε τις μικρότερες επικουρικές στο ύψος που είχαν διαμορφωθεί από τις προηγούμενες περικοπές ή τις μείωσε ελάχιστα, (σωστά βέβαια έγινε αυτό), με αποτέλεσμα όμως κάποιος που εργάσθηκε 35 και 40 χρόνια να παίρνει μικρότερη επικουρική σύνταξη, από κάποιον που εργάσθηκε 15 και 20 χρόνια.
5. Αντισυνταγματικός κρίθηκε ο τρόπος υπολογισμού των κύριων συντάξεων με συντελεστή αναπλήρωσης μέχρι 46,8% για 42 έτη ασφάλισης. Άρα και για την περίπτωση αυτή, με βάση την απόφαση του ΣτΕ, πρέπει να υπάρξει νέος νόμος. Εδώ μπορεί να υπάρξει ελάχιστη αύξηση στις σημερινές καταβαλλόμενες συντάξεις, σε ελάχιστους συνταξιούχους, και όχι στις αρχικές συντάξεις που έπρεπε να λαμβάνουν πριν από τις πρώτες περικοπές.
6. Το ΣτΕ δέχεται πως το κράτος έχει την υποχρέωση να εγγυάται την χρηματοδότηση των ελλειμμάτων των ταμείων για τις κύριες και επικουρικές, εφ’ όσον δημιουργηθούν τέτοια. Δηλαδή εάν με την ενεργοποίηση των «μηχανισμών εξισορρόπησης» (κόφτες) οι περικοπές υπερβαίνουν το νομοθετημένο ύψος των αποθεματικών των ταμείων.
7. Για τα αναδρομικά ισχύει μόνο η προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ του 2015, που έβγαλε αντισυνταγματικούς τους ν. 4051 και 4093/2012 και αφήνει εκκρεμότητα για απόδοση αναδρομικών από το 2015-2016 σε όλους τους συνταξιούχους, ανεξάρτητα εάν έκαναν προσφυγή σε δικαστήρια ή αίτηση (θα δούμε και την ολοκλήρωση της απόφασης).
Για τα αναδρομικά αυτά, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ εκείνο το οποίο δια στόματος υπουργών της έλεγε, ήταν ότι θα τα αποδώσει, όποτε της επέτρεπαν τα δημοσιονομικά περιθώρια σε όλους τους συνταξιούχους ανεξάρτητα από προσφυγές, πράγμα που δεν έκανε. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. λέει σχεδόν τα ίδια, αφού βέβαια δει και αξιολογήσει το κόστος όλων των δικαστικών αποφάσεων και επίσης αν της επιτρέπουν τα δημοσιονομικά μεγέθη της οικονομίας.
Υπάρχει ακόμη ένα στοιχείο το οποίο σε όλη αυτή την υπόθεση έχει την δική του σημασία. Το ΣτΕ όπως είναι γνωστό κρίνει μόνο τη συνταγματικότητα της νομοθεσίας. Ο ΕΦΚΑ για όλα αυτά τα ζητήματα έχει προσφύγει στον Άρειο Πάγο και ζητάει από το ανώτατο δικαστήριο, να δικάσει αυτές τις υποθέσεις επί της ουσίας, δηλαδή εάν τα χρήματα αυτά πρέπει να αποδοθούν, την στιγμή που υπάρχουν δυσκολίες στην οικονομία και αυτές οι καταβολές θα βλάψουν το κοινωνικό σύνολο.
Ακόμη η κυβέρνηση της Ν.Δ. ισχυρίζεται ότι εάν μετά την ψήφιση του νέου ασφαλιστικού, προκύψουν διαφορές στις κύριες και επικουρικές συντάξεις σε όφελος των συνταξιούχων, αυτές θα αποδοθούν σε όλους αλλά με αναδρομική ισχύ από την έκδοση της απόφασης του ΣτΕ. Άλλωστε οι ίδιες οι αποφάσεις του ΣτΕ προνοούν πως, για λόγους δημοσιονομικού συμφέροντος, τα αποτελέσματα των αποφάσεών του σαν κυβερνητικές διορθώσεις υπέρ των συνταξιούχων θα έχουν ισχύ από την ημερομηνία ανακοίνωσης των αποφάσεών του και όχι από την ημερομηνία ψήφισης του νόμου Κατρούγκαλου στις 12.5.16, διευκολύνοντας έτσι την κυβέρνηση.
6. Το ΣτΕ δέχεται πως το κράτος έχει την υποχρέωση να εγγυάται την χρηματοδότηση των ελλειμμάτων των ταμείων για τις κύριες και επικουρικές, εφ’ όσον δημιουργηθούν τέτοια. Δηλαδή εάν με την ενεργοποίηση των «μηχανισμών εξισορρόπησης» (κόφτες) οι περικοπές υπερβαίνουν το νομοθετημένο ύψος των αποθεματικών των ταμείων.
7. Για τα αναδρομικά ισχύει μόνο η προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ του 2015, που έβγαλε αντισυνταγματικούς τους ν. 4051 και 4093/2012 και αφήνει εκκρεμότητα για απόδοση αναδρομικών από το 2015-2016 σε όλους τους συνταξιούχους, ανεξάρτητα εάν έκαναν προσφυγή σε δικαστήρια ή αίτηση (θα δούμε και την ολοκλήρωση της απόφασης).
Για τα αναδρομικά αυτά, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ εκείνο το οποίο δια στόματος υπουργών της έλεγε, ήταν ότι θα τα αποδώσει, όποτε της επέτρεπαν τα δημοσιονομικά περιθώρια σε όλους τους συνταξιούχους ανεξάρτητα από προσφυγές, πράγμα που δεν έκανε. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. λέει σχεδόν τα ίδια, αφού βέβαια δει και αξιολογήσει το κόστος όλων των δικαστικών αποφάσεων και επίσης αν της επιτρέπουν τα δημοσιονομικά μεγέθη της οικονομίας.
Υπάρχει ακόμη ένα στοιχείο το οποίο σε όλη αυτή την υπόθεση έχει την δική του σημασία. Το ΣτΕ όπως είναι γνωστό κρίνει μόνο τη συνταγματικότητα της νομοθεσίας. Ο ΕΦΚΑ για όλα αυτά τα ζητήματα έχει προσφύγει στον Άρειο Πάγο και ζητάει από το ανώτατο δικαστήριο, να δικάσει αυτές τις υποθέσεις επί της ουσίας, δηλαδή εάν τα χρήματα αυτά πρέπει να αποδοθούν, την στιγμή που υπάρχουν δυσκολίες στην οικονομία και αυτές οι καταβολές θα βλάψουν το κοινωνικό σύνολο.
Ακόμη η κυβέρνηση της Ν.Δ. ισχυρίζεται ότι εάν μετά την ψήφιση του νέου ασφαλιστικού, προκύψουν διαφορές στις κύριες και επικουρικές συντάξεις σε όφελος των συνταξιούχων, αυτές θα αποδοθούν σε όλους αλλά με αναδρομική ισχύ από την έκδοση της απόφασης του ΣτΕ. Άλλωστε οι ίδιες οι αποφάσεις του ΣτΕ προνοούν πως, για λόγους δημοσιονομικού συμφέροντος, τα αποτελέσματα των αποφάσεών του σαν κυβερνητικές διορθώσεις υπέρ των συνταξιούχων θα έχουν ισχύ από την ημερομηνία ανακοίνωσης των αποφάσεών του και όχι από την ημερομηνία ψήφισης του νόμου Κατρούγκαλου στις 12.5.16, διευκολύνοντας έτσι την κυβέρνηση.
Αναδημοσίευση άρθρου: